ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމުހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީގެ 142 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނެއެވެ.ފަނޑިޔާރުން ޢަމަލުކުރަންވާނީ ޤާނޫނުއަސާސީއަށެވެ. އެއަށްފަހު ޤާނޫނަށެވެ. ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިފައި ނުވާ ކަންކަން ނިންމުމުގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި އެކަމެއް ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތަށް ފަނޑިޔާރުން ރިޢާޔަތް ކުރަންވާނެކަމަށެވެ.

ދިވެހި ދައުލަތުގެ ދީނަކީ، އިސްލާމްދީން ކަމަށް ޤާނޫނުއަސާސީގެ 10 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބުނުމަށްފަހު ހަމަ އެ މާއްދާގެ (ށ) ގައި އިސްލާމްދީނުގެ އަސްލަކާއި ޚިލާފު އެއްވެސް ޤާނޫނެއް ނުހެދޭނެކަމަށް ބުނެފައި އޮތުމުން، އަޅުގަނޑުގެ ނަޒަރުގައި ފަނޑިޔާރުން ތަބާވާންޖެހޭނެ ޤާނޫނީ މަސްދަރުތަކުގެ ތަރުތީބަކީ، އެންމެ ފުރަތަމަ އިސްލާމްދީނުގެ އަސްލުތަކެވެ.އެއަށްފަހު ޤާނޫނުއަސާސީއެވެ. އެއަށްފަހު ޤާނޫނެވެ. ޤާނޫނުގެ މާނައިގެ ތެރޭގައި ޤަވާޢިދުތައް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ. އަދި އެއަށްފަހު އިޖުތިހާދު ކުރެވޭނެ ޒާތުގެ މައްސަލަތަކުގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި އެކަމެއް އޮންނަ ގޮތެވެ.  

ޤާނޫނުއަސާސީއާއި ޤާނޫނުތަކުގައި އެކަމެއްގައި ގޮތެއް ކަނޑައެޅިފައިނުވާ ކަންކަމުގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި އެކަމެއް އޮންނަ ގޮތަށް ރިޢާޔަތް ކުރުން ޤާނޫނުއަސާސީގެ 142 ވަނަ މާއްދާއިން ފަނޑިޔާރުންގެ މައްޗަށް ލާޒިމްވާއިރު، "އިސްލާމީ ޝަރީޢާ" އަކީ ކޮބައިކަން ދެނެގަންނަންޖެހެއެވެ. ޤާނޫނުއަސާސީގެ 274 ވަނަ މާއްދާގައި، އިސްލާމީ ޝަރީޢާގެ މާނައަކީ ކޮބައިކަން ބުނެދީފައިވާ ގޮތަކީ، އެއީ ކީރިތި ޤުރުއާނާއި، ސުންނަތުގައިވާ ޖިނާއީ، މަދަނީ، އަލްއަޙްވާލުއްޝަޚްސިއްޔާ އާއި މި ނޫންވެސް ކަންތައްތަކާއި ގުޅިފައިވާ އަހުލުއްސުންނަތި ވަލް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިން ބުރަވެ ވަޑައިގަންނަވާ ގޮތް ކަމުގައެވެ.

އެމާއްދާ ބުނާ އަލްއަޙުވާލު ޝަޚްސިއްޔާ އެއީ ޢާއިލީ ޠަބީޢަތުގެ މައްސަލަތަކެވެ. އަހުލުއްސުންނަތި ވަލް ޖަމާޢަތުގެ ވާހަކަ ގެނެސްފައި އެވަނީ، ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔުތައް އެއީ ހަމައެކަނި ބަލައިގަނެވެން އޮތް ރައުޔުތައް ކަމުގައި ބުނުމުގެ ގޮތުންނެވެ. ސުންނަތް ޖަމާޢަތްތަކުން ބޭރު ޖަމާޢަތްތައް ކަމުގައިވާ ޝީޢީންނާއި،ސޫފީން އަދި ބައެއް ޒާތުގެ ބިދުޢަވެރި ޖަމާޢަތްތަކުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔު އިސްލާމީ ޝަރީޢާގެ މާނައިގެ ތެރެއަށް ނުފެތޭނެކަން ބުނެދިނުމުގެ ގޮތުންނެވެ.

މި މައުޟޫޢުގައި އަޅުގަނޑު ސާފުކުރަން ބޭނުންވާ ސުވާލު ދެން އޮތީ އެވެ. ކަމެއް ނިންމުމުގެ ގޮތް ޤާނޫނުއަސާސީގައި ނުވަތަ ޤާނޫނެއްގައި ނެތި އިސްލާމީ ޝަރީޢާއަށް ފަނޑިޔާރުން ރިޢާޔަތް ކުރަންޖެހޭއިރު ޢިލްމުވެރިން ބުރަވަނީ މިހެންކަމަށް ނުވަތަ އެހެންކަމަށް ފަނޑިޔާރަކު ނިންމަންޖެހޭ ޙާލަތެއްގައި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 274 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބުނާ "ޢިލްމުވެރިން" ބަލާނެ ހަމަ އެއީ ކޮންގޮތަކުން ބަލަންޖެހޭ ހަމައެއްތޯ ކުރެވޭ ސުވާލެވެ. އިޖުތިހާދުގެ ފުރުސަތު އޮންނަ އެކި މައްސަލަތަކުގައި އެކި ޢިލްމުވެރިން ގޮތްގޮތަށް ބުރަވެފައި ހުންނައިރު، ޢިލްމުވެރިން ބުރަވާ ގޮތް ބަލާނެ މިންގަނޑަކީ ކޮބައިކަމާއި މެދުގައި އޮތް ސުވާލެވެ.

ޤާނޫނުއަސާސީގެ 274 ވަނަ މާއްދާގައި އެ ބުނާ ގޮތުގެ (ޢިލްމުވެރިން ބުރަވާ ގޮތް) މިންގަނޑެއް ދެނެގަތުމަށްޓަކައި އަންނަނިވި ސުވާލުތައް ކުރިމަތި ކޮށްލަން ބޭނުންވެއެވެ.

- ޤާނޫނުއަސާސީގެ 274 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނާ "ޢިލްމުވެރިން" ނިސްބަތް ކުރަނީ އެ މީހުންނަށް ލިބިފައިވާ ޢިލްމުވެރިކަމުގެ ސިފައަށްތޯ ނުވަތަ އެއީ އެއް ޢިލްމުވެރިއެއް ވުރެ ގިނަ ޢިލްމުވެރިންނަށް ނިސްބަތް ކުރާ ކުރުމެއްތޯ އެވެ. ގިނަ ޢިލްމުވެރިންނަށް ނިސްބަތް ކުރާ ކަމުގައިވާ ނަމަ އެއީ ފިގުހުވެރިންގެ މެދުގައި އެ ބުނާ ޖުމުހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔު ތޯއެވެ.

- އެ މާއްދާގައި އެބުނަނީ ޢިލްމުވެރިންގެ ވާހަކަތޯ ނުވަތަ ފިގުހީ ޢިލްމުވެރިންގެ ވާހަކަތޯ އެވެ.

- ޢިލްމުވެރިން ބުރަވާ ގޮތް ބެލުމުގައި ބަލަން ޖެހޭނީ އިހުގެ ފިގުހުވެރިންގެ ރައުޔަށްތޯ ނުވަތަ މިޒަމާނުގެ ފިގުހުވެރިންގެ ރައުޔަށްތޯ އެވެ.

- ޢިލްމުވެރިން ބެލުމުގައި ބަލަންޖެހޭނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މާޙައުލަށް ފަރިތަ ދިވެހި ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔުތޯ ނުވަތަ ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ ބައްރެއްގެ ޢިލްމުވެރިއެއްގެ ރައުޔުވެސް ހޯދިދާނެތޯ އެވެ.

- ޢިލްމުވެރިން ބެލުމުގައި ވަކި މަޒުހަބެއްގެ ރައުޔަށް ޚާއްސަކަމެއް ދޭންޖެހޭތޯ އެވެ. ވަކި ޚާއްސަ ފިގުހީ ފޮތްތަކަށް ބަލަންޖެހޭތޯ އެވެ.

- ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔު ބެލުމުގައި ޝަރުޢީ މައްސަލަތަކުގައި އިސްލާމީ ޤައުމެއްގެ ޤާނޫނުގައި އެ މައްސަލައަކަށް ދީފައިވާ ޤާނޫނީ ޙައްލު އެއީ ރިޢާޔަތް ކުރެވިދާނެ ކަމެއްތޯއެވެ.

މިއީ ޤާނޫނުއަސާސީގެ 274 ވަނަ މާއްދާގައި "އިސްލާމީ ޝަރީޢާ" މާނަކޮށްދީފައިވާ ގޮތަށް ބަލައި އެ މާއްދާގައި ބުނާ ޢިލްމުވެރިން ދެނެގަންނާނެ ގޮތެއްގެ މައްޗަށް ފިކުރު ހިންގާލިއިރު ހިތުގައި އުފެދުނު ބައެއް ސުވާލުތަކެވެ. މި ސުވާލުތަކުގެ ސާފު ސީދާ ޖަވާބެއް އޮތް އަދި މި ހުރިހާ ސުވާލުތަކަކަށް ޖަވާބުލިބެން އޮތް ނިންމުމެއް އޮތްކަން އަޅުގަނޑަކަށް ނޭނގެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަތީ ކޯޓު ތަކުން ނިންމާފައިވާ ބައެއް މައްސަލަތަކުގައި "އިސްލާމީ ޝަރީޢާ" އަށް ޙަވާލާދީ އިސްލާމީ ޝަރީޢާ މާނަ ކުރުމާއި ގުޅޭގޮތުން ނިންމާފައިވާ ނިންމުންތަކުން އިސްލާމީ ޝަރީޢާ މާނަ ކުރުމުގައި ބޭނުންކޮށްފައިވާ "ޢިލްމުވެރިން ބުރަވާ ގޮތް" ބެލިދާނެ ކޮންމެވެސް މިންވަރެއްގެ މަންޒަރެއް ފެންނަން އެބައޮތެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގެ ނަންބަރު 2010/HC-A/32 (ސަލީމާ ޢަބްދުﷲ ވ.އޭޖީ އޮފީސް)

މިއީ 2008 ވަނަ އަހަރުގެ ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލު ކުރަން ފެށުމަށްފަހު، އިސްލާމީ ޝަރީޢާ އަށް ޙަވާލާ ދެވުނު މައްސަލައެއްގައި "ޢިލްމުވެރިން" މާނަކުރުމުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުން ގޮތެއްބުނެދިން މައްސަލައެކެވެ.މައްސަލައަކީ، ތަރިކައިގެ މައްސަލައެއްކަމުން އަލްއަޙްވާލުއްޝަޚްސިއްޔާގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޒާތުގެ މައްސަލައެކެވެ. މައްސަލައިގައި ހިމެނޭ ޚުޞޫމަތާއިމެދު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނީ ނައްޞުތަކުން ފަރުވާއެއް ނެތެވެ. މި މައްސަލައަށް ދެވެންއޮތީ އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި ބުނާ ޙައްލެކެވެ. މައްސަލައިގައި ކަން ހިނގި ގޮތަކީ، މީހަކު ނިޔައުވިއިރު، ވާރިސުންގެ ގޮތުގައި ތިބީ އޭނާގެ އަނބިމީހާ އަދި އަންހެން ދަރިފުޅެވެ. މައްސަލައިގައި ދަށު ކޯޓުން ނިންމީ ތަރިކައިގެ ނިސްބަތުން ބަހައިގެން،ފަރުޟުން ލިބޭ ބައި މި ދެމީހުންނަށް ދިނުމަށްފައި ބާކީ އޮންނަ ބައި ރައްދުކުރަން ޖެހޭނީ ބައިތުލްމާލަށް (ދައުލަތަށް) ކަމަށް ކަނޑައަޅައެވެ. މިއީ ބައެއް ފިގުހުވެރިންގެ ރައުޔެކެވެ. މިނުކުތާ ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރުމުން، ޖުމުހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔު އޮތީ އެ ނޫންގޮތަކަށް ކަމަށް ބުނެ ހައިކޯޓުން މި މައްސަލަ ނިންމީ ފަރުޟުން ލިބޭ ބައި ދިނުމަށްފަހު ބާކީ އޮންނަ ބައި ރައްދުކުރަންޖެހޭނީ ވާރިސުންނަށް ކަމަށް ކަނޑައެޅުމަށްފަހުއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުން މި މައްސަލައިގައި ނިންމާފައިވާ ނިންމުމަށް ބަލާއިރު، މައްސަލައެއްގައި ޖުމުހޫރު ޢިލްމުވެރިން ބުނެފައިވާ ބުނުން އެއީ އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި ކަން އޮތް ގޮތެއް ބެލުމުގައި ބޭނުންކުރެވެންޖެހޭ ގޮތްކަމަށް ބާރު ލިބެއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ނަންބަރު 2020/SC-A/112 (އުރީދޫ މޯލްޑިވްސް ވ އަމީން ކޮންސްޓްރަކްޝަން)

ތަޤާދުމްގެ އުޞޫލު (ވަކި މުއްދަތެއް ފާއިތުވުމުން ދަޢުވާ ނުކުރެވޭނެކަމަށް ބުނާ ބުނުން) ގެ މައްޗަށް ބަޙުސް ކުރެވުނު މައްސަލައެކެވެ.  ޙައްޤު އުފަންވި ވަގުތުން ފެށިގެން 15 އަހަރަށް ވުރެ ގިނަދުވަސް ވެއްޖެނަމަ ދަޢުވާ ނުކުރެވޭނެކަމަށް އިސްލާމީ ޝަރީޢާގެ އަލީގައި ހައިކޯޓުން ކަނޑައެޅިއެވެ. އިސްލާމީ ޝަރީޢާ މި މައްސަލައަށް ތަޠުބީޤުކުރުމުގައި ހައިކޯޓުން ބިނާކުރި މައިގަނޑު އަސާސްތަކަކީ، ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޙަދީސް ބަސްފުޅަކާއި، އަލްމަޖައްލާ އަލްއަޙުކާމުލްޢަދްލިއްޔާ (މިއީ ޢުސްމާނީ ޚިލާފަތުގައި ޢަމަލުކުރި ޤާނޫނެއް) ގެ ބައެއް މާއްދާތަކާއި، އިސްލާމީ ފިޤުހުގެ މަދަނީ މުޢާމަލާތްތަކާއި ގުޅޭ ގޮތުން ޢަބްދުއްރައްޒާޤު އަލްސަންހޫރީ (މިއީ މިސްރަށް ނިސްބަތްވާ ފަނޑިޔާރުކަން ކުރެއްވި ޤާނޫނީ މާހިރެކެވެ) ބުނެފައިވާ ބުނުންތަކަށެވެ.

މި މައްސަލަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސުޕްރީމް ކޯޓުގައި ބެލުނުއިރު، އިސްލާމީ ޝަރީޢާގެ މާނަކޮށްދިނުމެއް ދެއްވާފައެއް ނުވެއެވެ. ހައިކޯޓުން ޙަވާލާދެއްވާފައިވާ ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޙަދީސްބަސްފުޅާއި ގުޅޭގޮތުން ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުން ބުނުއްވާފައިވަނީ، އެ ޙަދީސް ބަސްފުޅު އެ ލަފްޒުން ބަޔާންވެގެން އޮތަތީ ފެންނަން ނެތްކަމުގައެވެ. އަދި ޙަދީސްބަސް ފުޅަށް ޙަވާލާ ދިނުމުގައި އެ ޙަދީސްބަސްފުޅު ހިމެނޭ ފޮތް، ބާބު، ޙަދީސް ނަމްބަރު ހިމެނިފައި ނެތްކަމުގައެވެ. އެކަން އެގޮތަށް އޮތުމުން ހައިކޯޓުން ޙަވާލާދިން ޙަދީސްބަސްފުޅު އެއީ އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި ކަންއޮތްގޮތްކަމަށް ދަލާލަތުކުރާކަމެއް ނޫންކަމަށް ނިންމެވިއެވެ. ހައިކޯޓުން ޙަވާލާ ދެއްވާފައިވާ މަޖައްލާ އަލްއަޙްކާމުލްޢަދްލިއްޔާގެ މާއްދާތަކާއި ގުޅޭގޮތުން ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުން ބުނެފައިވަނީ،މިއީ އުސްމާނީ ޚިލާފަތުގައި ޢަމަލުކޮށް އެކުލަވާލަން ފެށުނު ޤާނޫނެއް ކަމަށެވެ. އަދި އެޤާނޫނަކީ ވަކި ޒަމާނެއްގައި ވަކި އިޚްތިޞާޞެއްގައި ހިންގި ޤާނޫނެއް ކަމަށް ފާހަގަ ވާކަމަށެވެ.އެ ޤާނޫނަކީ އިސްލާމީ ވެރިކަމެއްގައި ހިންގި ޤާނޫނެއްކަމުގައި ވުމަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމުހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބުނާ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ މާނައިގެ ތެރެއަށް އެ ޤާނޫނު ފެތޭކަން ދަލާލަތު ކުރާ ކަމެއް ނޫންކަމަށެވެ. އެއަށްފަހު ފުޓް ނޯޓުގައި ލިޔުއްވާފައިވަނީ، މި ޤާނޫނަކީ އިސްލާމީ އުޞޫލަށް ބަލައިގެން އެކުލަވާލި ޤާނޫނެއްކަމަށް ބެލި ނަމަވެސް އޭގައި ބުނާ ވަކިކަމެއް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަޠުބީޤު ކުރެވެން ޖެހޭނީ އެ އުސޫލު އެމައްޗަށް ބިނާވި އިސްލާމީ މަސްދަރަކާއި ޙަވާލާ ދިނުމަށްފަހުގައި ކަމަށެވެ. ހައިކޯޓުން ޙަވާލާ ދެއްވާފައިވާ އަލް ސަންހޫރީގެ ރައުޔާއި މެދުވެސް ފަނޑިޔާރުން ދެކިވަޑައިގެންނެވީ ކުރީގެ ބުނުމާއި އެއްގޮތް ބުނުމެކެވެ. ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުން އެކަމުގައި ބުނުއްވާފައިވަނީ، އަލްސަންހޫރީ ހާމަކޮށްފައިވާކަމަށް ބުނާރައުޔަކީ އެ ރައުޔުގެ މައްޗަށް ބިނާވި އިސްލާމީ މަސްދަރާ ޙަވާލާދިނުމެއްނެތި ހައިކޯޓުން ބުނެފައިވާބުނުމަކަށް ވާތީ، އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުއަސާސީގައި ޙަވާލާދޭ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ ތަރަހައިގެ ތެރޭގައި ހިމެނިދާނެކަމެއް ކަމުގައި ނުދެކޭކަމަށެވެ.

ސުޕްރީމްކޯޓުން މި މައްސަލައިގައި ނިންމަވާފައިވާ ނިންމުމަށް ބަލާއިރު، އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި ކަމެއް އޮތް ގޮތް ކަމަށް ބުނާނަމަ އިސްލާމީ މަސްދަރަކާއި ޙަވާލާ ދިނުން މުހިއްމުކަމަށް ފާހަގަ ކުރައްވައެވެ. އިސްލާމީ ޝަރީޢާ މާނަ ކުރުމަށްޓަކައި، ފިގުހީ މައްސަލައެއްގައި އިސްލާމީ ޤައުމުތަކުގެ ޤާނޫނުތަކުގައި އޮންނަ ގޮތަށް ރިޢާޔަތް ކުރުމާއިމެދު ސުވާލު އުފެއްދެން ޖާގަ އެބަ އޮތެވެ.

ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ނަންބަރު 2022/SC-A/20 (އަޙުމަދު ރަޝީދު ވ. ޕީޖީ އޮފީސް)

ގަޒުފުގެ ހައްދު ސާބިތުކުރަން ފުރިހަމަވާކަމަށް އިސްލާމީ ފިގުހުގައި ބުނާކަންކަން ފުރިހަމަ ނުވާކަމަށް ބުނެ އެކަން މިމައްސަލައިގައި ހުށަހެޅުނެވެ. މި މައްސަލަ ސުޕްރީމް ކޯޓުން ނިންމެވުމުގައި، އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި މިކަން އޮންނަ ގޮތް ބުނެދިނުމަށްޓަކައި ފިގުހުވެރިންގެ ތަފާތު އެކި ރައުޔުތަކަށް ޙަވާލާ ދެއްވާފައިވެއެވެ. ތަފާތު އެކި މަޒުހަބުތަކުގެ ރައުޔުތައް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ. މިފަދަ މައްސަލަތައް ސާބިތު ކުރުމުގައި ޝުބުހާއެއް ނެތުން އެއީ ފިގުހުވެރިން އިއްތިފާގުވާ މިންގަނޑު ކަމަށް ބަޔާން ކުރައްވާ އެ މިންގަނޑު ދަމަހައްޓާފައިވެއެވެ.މީގެ އިތުރުން އިހުގެ ފިގުހުވެރިންނާއި ފަހުގެ ފިގުހުވެރިން ގެންނަވާފައިވާ ބައެއް ތަފާތުތަކުގެ ވާހަކަވެސް ބުނެދެއްވާފައިވެއެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން، އިހުގެ ފިގުހު ވެރިންގެ ގާތުގައި 2 ފިރިހެނުންގެ ހެކިބަހުން ނޫން ގޮތަކަށް ގަޒުފުކުރިކަން ސާބިތު ނުކުރެވޭނެކަމަށް ބުނާއިރު، ފަހުގެ ފިގުހުވެރިން 1 އަންހެނަކާއި 1 ފިރިހެނެއް އަދި ސައްޙަ މަގުން ނެގިފައިވާ ސައްޙަ އޯޑިއޯ ވީޑިއޯ އަކީ އެފަދަ މައްސަލަތައް ސާބިތު ކުރެވޭނެ ދަލީލެއްކަމަށް ބުނާކަމަށްބުނެ އެކަން ފާހަގަ ކުރައްވާފައިވެއެވެ.

ސުޕްރީމް ކޯޓުން މި މައްސަލައިގައި ފާހަގަ ކުރައްވާފައިވާ ކަންކަމުގެ މައްޗަށް ބަލާއިރު، އިސްލާމީ ޝަރީޢާ މާނަ ކުރުމުގައި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބުނެފައި އެއޮންނަ ޢިލްމުވެރިންގެ މާނައަކީ، ހަމައެކަނި ޖުމުހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔު ނޫންކަމަށް ދަލާލަތު ލިބެއެވެ. އަދި ޢިލްމުވެރިން ބުރަވާ ގޮތް ދެނެގަތުމުގައި، ކޮންމެހެން ވަކި މަޒުހަބެއްގެ ޢިލްމުވެރިއަކު ރައުޔު ދެއްވާ ގޮތް އެއީ ލާޒިމް ގޮތެއް ނޫންކަން އެނގެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ފިގުހުވެރިންގެ ރައުޔު ދެނެގަތުމުގައި، އިހުގެ ފިގުހު ވެރިންގެ ރައުޔާއި ދުރަށް ގޮސް އެ މައްސަލައަކާއި މެދު ފަހުގެ ފިގުހުވެރިންގެ ރައުޔަކަށް ރިޢާޔަތް ކުރުން އެއީ ގޯސް ގޮތެއް ނޫންކަންވެސް އެނގެއެވެ.

ދިވެހި ދައުލަތުގެ ދީނަކީ އިސްލާމް ދީން ކަމަށްވުމާއި ދިވެހިން ތަބާވާ ދީނަކީ އިސްލާމް ދީންކަމަށްވާތީ ޝަރުޢީ ކޯޓުތަކުން ނިންމާ ނިންމުންތަކުގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢާ އަދާކުރަނީ ނުހަނު މުހިއްމު ދައުރެކެވެ. ބައެއް ބާވަތްތަކުގެ މައްސަލަތަކަކީ، މިސާލަކަށް، ތަރިކަ،ހިބަ އަނބުރާ އަތުލުން،ވަޞިއްޔަތް ތަންފީޛުކުރުން،ވަރި،ޙަޟާނަތު،ޙައްދާއި ޤިޞާޞްގެ މައްސަލަތަކުގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި އެކަމެއް އޮންނަ ގޮތަށް ރިޢާޔަތްކުރަން ކޮންމެހެންވެސް ޖެހެއެވެ. އެފަދަ މައްސަލަތަކާއި ގުޅިގެން އުފެދޭ ޚުޞޫމާތުތައް ޙައްލުކުރާނެ ފުރިހަމަ ޤާނޫނުތަކެއް ނެތުމުންނެވެ. ޙައްލުކުރާނެ ޤާނޫނުތަކެއް ފެންނަން ނެތްނަމަ ދެން ބަލަން މިޖެހެނީ އިސްލާމީ ޝަރީޢާ އަށެވެ. އެ މައްސަލައެއް ނިންމުމާއިމެދު ޢިލްމުވެރިން ބުރަވެފައިވާ ގޮތަކަށެވެ.

އިސްލާމީ ޝަރީޢާގައި ކަމެއް އޮންނަ ގޮތް ބެލުމުގައި "ޢިލްމުވެރިން ބުރަވާގޮތް" އެއީ ކޮން މިންގަނޑަކުން ވަޒަންކުރަންޖެހޭ ކަމެއްކަން ސާފުނުވާނަމަ، އެކި ފަނޑިޔާރު އެކި މިންގަނޑުތަކުން "ޢިލްމުވެރިން ބުރަވާގޮތް" ވަޒަން ކުރުމުގެ ޖާގަ އޮންނާނެއެވެ. އަދި އެކަމުގެ ސަބަބުން އެއް ބާވަތުގެ މައްސަލަތަކަށް އެކި ގޮތް ވުމަކީ ވެދާނެ ގޮތެކެވެ.